Юрий Никулин бол кино, циркийн алдарт жүжигчин билээ. Тэрээр аль хэдийн нас барсан боловч олон хүмүүсийн дурсамжид мөнхөрч үлдсэн юм. Бүх улс орон даяар түүнийг шүтэн биширдэг байсан тул Никулин шиг алдар нэрийг зөвхөн мөрөөдөж л болох биз. Хүн төрөлхтөнд тэрээр авьяаслаг жүжигчин, сайхан сэтгэлтэй нэгэн гэж дурсагдсаар байна. Алдарт жүжигчин, аугаа их алиалагчийг энэ удаагийн “Хүмүүс” буландаа онцоллоо.
Хүүхэд нас, залуу нас
Юрий Никулин 1921 оны 12-р сарын 18-нд Демидов хотод төрсөн. Түүний гэр бүл театр, урлагтай холбоотой хүмүүс байв. Түүний аав Владимир Андреевич хуульч мэргэжлээр сурч байсан хэдий ч армиас буцаж ирэхдээ театрт жүжигчний ажилд оржээ. Харин түүний ээж Лидия Ивановна мөн л театрын жүжигчин байв. Юрийн эцэг эх нь хошин урлагийн жүжигчид хэмээн хотдоо танигдсан нь хүүгийн цаашдын хувь заяанд нөлөөлсөн байна. Юрийг 4 настай байхад гэр бүл нь Москва руу нүүжээ. Аав нь орон нутгийн сонинд сурвалжлагчаар ажилд орж, мөн театр циркийн уран бүтээл туурвиж хоёр ажил хийж эхлэв. Владимир Андреевич хүүгээ цирк рүү байнга авч явдаг байсан бөгөөд 5 настай Юрий баяр хөөр, хөгжилтэй уур амьсгалаас урам зориг авдаг байв. Ирээдүйн уран бүтээлч маань хүмүүсийг инээлгэх, хөгжилтэй байлгах уран бүтээлч санаагаа эндээс олж авчээ. Тэрээр жирийн Зөвлөлт хүүгийн амьдралыг туулж, найз нөхөдтэйгөө хамт олон цагыг өнгөрүүлж, заримдаа зодоон цохион хийдэг байжээ.
Юрийг долоон настай байхад нь сургуулийн багш нар хүүгийн зан авирын талаар гомдоллож, түүнийг “алиалагч шиг” байдаг гэж хэлжээ. Гэхдээ Никулиний хувьд энэ зэмлэл нь магтаал байсан юм. Тэрээр хичээлдээ дундаж сурдаг, ангидаа ихэвчлэн зэмлэл хүртдэг хүүхэд байв. Юрий ой тогтоолт муутай байсан тул хүүд юмсыг цээжлэх нь хэцүү санагддаг байжээ. Юрийн орон нутгийн драмын дугуйланд явдаг байсан. Тэнд сурсан зүйл нь хөгжилтэй түүх, харилцан яриа байв. Театрын жүжигчдийн ахлагч нь түүний аав байсан бөгөөд хүүгийнхээ хошин урлагийн авьяас чадварыг нээн илрүүлэхийн тулд маш их хүчин чармайлт гаргасан гэдэг.
Тэрээр долдугаар ангиа төгсөөд олон хүүхдийн хамт тусгай сургуульд сурав. Никулин найзынхаа орсон цэргийн тусгай сургуульд явахыг мөрөөддөг байсан боловч эцэг эх нь хөгжилтэй, бодлогогүй зантай хүүд нь энэ сонголт тохиромжгүй гэж үзжээ. Гэсэн хэдий ч Юрий өөрийн сургуулиа орхиж, хөрш орон руу гаа боловсрол эзэмшихээр явсан бөгөөд 1939 онд төгсжээ.
Үүний дараа Никулин 7 жилийн турш цэрэгт татагдав. 1939 оны 11-р сард Юрий Никулин фронт руу явсан бөгөөд 115-р зенитийн их бууны хороонд оржээ. Зөвлөлт Финландын дайны үеэр түүний хороо Сестрорецкийн ойролцоох Ленинград руу ойртох замыг зайнаас хамгаалав. Аугаа эх орны дайн эхлэхэд ирээдүйн жүжигчин Ленинград хотоос холгүй тулалдаж байжээ. 1943 онд тэрээр уушгины хатгалгаа өвчнөөр өвдөж, Нева хотын эмнэлэгт хүргэгдсэн бөгөөд эмнэлгээс гарсны дараа агаарын довтолгооны үеэр ухаан алдсан байна. Дараа нь Никулиныг Колпино хотын ойролцоох 72-р зенитийн батальон руу явуулав. Тэрээр1946 онд ахлах түрүүч цолтой цэргийн албанаас чөлөөлөгджээ.
Алба хаах хугацааныхаа сүүлийн жилд уран бүтээлч маань зөвхөн Ахмадынхаа захиалгаар тоглолтод оролцож байжээ. Эхлээд тэрээр хөл бөмбөгийн багийн дасгалжуулагч байсан боловч дараа нь энэ ажлаас чөлөөлөгдсөн байна. Тэрээр тоглолт, концертод орж эхлэв.
Никулин Нэгдсэн Холбооны Улсын Кино Урлагийн Дээд Сургуульд орохоор шийджээ. Тэрээр зураг авахуулж, сонгон шалгаруулах комисст сэтгэгдэл төрүүлэхийн тулд бүтээлүүдээс нь хэсэгчлэн сурч эхлэв. Гэсэн хэдий ч шалгаруулалтын үеэр Юрийн авьяас чадвар, уран сайхны чадварыг үл хайхарч, кино урлагт тохирохгүй гэж үзжээ. Үүнтэй ижил хариултыг театрын хүрээлэнгүүдээс авч байв. Дараа нь Никулин өнгөт өргөн чөлөөн (Цветной бульвар) дэхь Москвагийн циркийн алиалагчийн студид элсэлт өгөхөөс өөр аргагүй болсон байна.
Цирк
Юрий Никулин анх 1948 оны 10-р сарын 25-нд Борис Романовын хамт “Натурщик и халтурщик” уран бүтээлд тоглохоор циркийн талбарт гарч ирэв.
1949 онд Никулин циркийн алиалагч болжээ. Эхлээд тэрээр алдарт алиалагч Карандашийн туслахаар ажиллаж байсан бөгөөд дараа нь хошин урлагийн жүжигчин, акробатчин Михаил Шуйдинтай ажиллах болжээ. Юрий Владимирович циркийн салбарт гуч гаруй жил ажиллахдаа кино урлагт ч дүрээ мөнхөлж байв. Тэрээр 1981 онд театрын ерөнхий найруулагч болж, жилийн дараа захирлын албан тушаалд очжээ. Түүний удирдлага дор Москвагийн цирк цэцэглэн хөгжиж, илүү орчин үеийн шинэ барилга баригджээ. Төрөлх циркийн байгууламжийн тайзан дээр уран бүтээлч 50 орчим жил ажилласан байна.
Тэрээр 1969 оноос хойш бүтээлээ хэвлүүлж эхлэв. Хамгийн анхны бүтээл нь Рудольф Славский, Олег Попов нартай хамтран бичсэн “Алиалах урлаг” ном байв. Дараа нь тэрээр “Почти серьезно…” нэртэй амьдралын түүхээ өгүүлсэн, намтрын номоо хэвлүүлжээ. Никулиний хошин авьяас нь зурагтаар ч олонд танигдаж байсан юм. Тэрээр 1993-1997 онд ORT телевизийн “Цагаан тоть клуб” нэвтрүүлгийн хөтлөгчөөр ажиллаж байжээ. 1996 онд “Цирк ба энэрэл” буяны санг байгуулсан бөгөөд циркийн залуу жүжигчид, мөн бүхэл бүтэн амьдралаа хүмүүсийн инээд баясалд зориулсан уран бүтээлчдэд туслах зорилготой байв.
Кино
Юрий Никулин циркийн ачаар кино урлагт хөл тавьсан. 1958 онд найруулагч Александр Файнциммер “Гитартай бүсгүй” киноны зураг авалтад циркийн авьяаслаг уран бүтээлчийн пиротехникийн инээдмийн дүр хэрэгтэй болжээ. Хэдий гол дүр биш байсан ч үзэгчид хөгжилтэй залууд дуртай байв. Энэ нь Никулины карьерт чухал түлхэц болсон байна. Үүний дараа түүнд “Неподдающиеся”, “Яша Топорков” зэрэг кинонд тоглох санал ирэв.
Жүжигчний авьяас чадварыг зөвхөн кино найруулагчид төдийгүй театрын захирлууд анзаарчээ. Эльдар Рязанов найруулагч Юрий Никулиныг “Мали театр” -даа урьсан боловч 40 насандаа жүжигчний карьераа эхлүүлэх нь үндэслэлгүй гэж үзэн татгалзсан байна. Гэсэн хэдий ч Никулин кинонд жижиг дүрд тоглосоор байв. Түүний тоглосон дараагийн богино хэмжээний кино болох “Пес Барбос и необычный кросс” нь жүжигчний хувь тавиланг өөрчилсөн байна. Энэ дүрд тоглосон нь Никулиныг алдаршуулна гэж мэдээгүй юм. 1961 онд гарсан энэхүү киног үзэгчид, шүүмжлэгчид таатай хүлээн авч, тэр дороо алдаршсан юм. Энэхүү кино нь Каннын кино наадамд нэр дэвшиж байжээ. Юрий Никулин дэлгэцийн од болж, авьяаслаг уран бүтээлчийн тоглолтыг хүмүүс үзэх гэж циркийг зорих болжээ. Тэр амжилт нь түүнийг “Человек ниоткуда”, “Когда деревья были большими” зэрэг өөр хошин кинонд тоглох хаалгыг нээж өгчээ.
Үзэгч олон түүний инээдмийн дүрүүдийн ачаар Юрий Никулиныг санан дурссаар байх болно. 1961 онд аймхай Вицин, хэнэггүй Никулин, туршлагатай Моргунов зэрэг жүжигчдийн тоглосон “Архи нэрэгч” гэсэн богино хэмжээний кино гарч байв.
Энэхүү кино нь гайхалтай амжилтанд хүрсэн бөгөөд үзэгчдэд ихээхэн таалагджээ. Шинэ цуврал кино болгоны дараа Никулины алдар нэр улам өсч байв. 1965 онд Юрий Владимирович “Ы ажиллагаа, Шурикт тохиолдсон адал явдал” кинонд тогложээ. Уг кинонд жүжигчний бүтээсэн гайхалтай, баатарлаг дүр нь алдаршиж байв.1964 онд гарсан дэлгэцийн бүтээл болох “Ко мне, Мухтар!”кинод Никулины бүтээсэн бага дэслэгч Глазычевийн дүр нь үзэгчдэд ихээхэн таалагдав. Жүжигчин дүрдээ сайн тоглохын тулд цагдаа нарыг дагаж, тэднийг ажиглаж байсан бөгөөд Мухтарын дүрд тоглож байсан нохойг өөртөө дасгахын тулд нохой үржүүлгийн газарт байнга очдог байв.
1966 онд “Кавказад болсон явдал” хэмээх дахин нэг алдартай кинонд дүр бүтжээ. Энэхүү кино нь Саахов (Владимир Этуш) үзэсгэлэнтэй оюутан Нина (Наталья Варлей) –г хулгайлсан тухай түүх юм. Олны танил Шурик (Александр Демьяненко) охиныг аврахаар яаравчлав. Никулин гол дүрүүдийн нэгт тоглосон билээ. Тэрбээр дахин Зөвлөлтийн үзэгчид маш их хайрлагдсан бүтэлгүй дүрийг бүтээв.
Зураг авалт бараг дуусах үеэр төгсгөл хэсэгт тоглохоосоо Юрий Владимирович татгалзсан байна. Жүжигчин киноны энэ хэсэг нь бодит амьдрал дээр байх боломжгүй гэж үзжээ.Евгений Моргунов ч түүнийг дэмжиж байв. Харин Леонид Гайдай түүнийг жүжиглэхийг ятгаж байсан гэдэг. Найруулагч нь таалагдаагүй үзэгдлээ дахин бичих зөвшөөрөл өгөх ёстой байв.
1968 онд найруулагч Леонид Гайдайгийн “Эрдэнэ нуусан гар” кино нь дэлгэцэнд гарсанаар Никулин Зөвлөлтийн киноны амьд домог болжээ.
Семён Горбунковын зохиолын дүрийг Юрий Владимировичт зориулж тусгайлан бичсэн бөгөөд зураг авалтад түүний эхнэр, хүү хоёр оролцон тоглосон байна. 1971 онд Юрий Никулин Евгений Евстигнеев, Андрей Миронов, Георгий Бурков нартай хамтран Элдар Рязановын зохиол “Хөгшин дээрэмчид” хэмээх бас нэгэн алдартай инээдмийн кинонд тогложээ. Уг зохиол нь тэтгэвэрт гарахыг хүсэхгүй байгаа найзууд ажлаа хадгалахын тулд “Зууны гэмт хэрэг” -ийг эхлүүлдэг тухай юм.
Түүний сүүл үеийн онцгой бүтээлүүдээс гэвэл “Айдас” киног дурдах нь зүйтэй.Никулин 1983 он хүртэл кинонд тоглосон. Түүний сүүлчийн инээдмийн дүрүүдийн нэг бол “Ералаш” хэмээх хошин киноны дүр юм. Юрий, Сергей Бондарчукийн “Они сражались на Родину ” кинонд мөн тоглосон.
Никулин, Алексей Германы найруулсан “Дайнгүй хорин өдөр” кинонд цэргийн сэтгүүлч Лопатины дүрийг бүтээжээ. Эхэндээ кино агентлагийн удирдлага Юрий Никулиныг энэ дүрд урихыг хүсээгүй байж. Гэхдээ номын зохиолч Константин Симоновын үгэнд ач холбогдол өгч тоглуулахаар болжээ. Симонов энэ дүрд тохирох жүжигчин нь зөвхөн Никулин гэж хэлсэн байна. Тиймээс Юрий Владимировичийг сонгожээ.
2016 онд Оросын Нэгдүгээр суваг хайртай жүжигчиндээ зориулан “Их Хөгжилтэй” хэмээх баримтат киног гаргажээ. Үүнд Юрий Владимировичийн хүү Максим эцгийнхээ намтар, олон нийтийн мэдэхгүй үйл явдлын талаар ярьсан байна.Максим Юрьевич хэлэхдээ,аавынх нь хошин зан нь байхгүй байсан бол түүний дуртай инээдмийн цуврал кинонуудын олон хөгжилтэй дүрүүд байхгүй байж болох байсан гэжээ. Дашрамд хэлэхэд, түүний хүүгийн хэлснээр алдарт гурвал – Юрий Никулин, Евгений Моргунов, Георгий Вицин нарын харилцаа нь тийм ч тохиромжтой биш байсан, учир нь илүү алдартай Никулинд бага зэрэг атаархдаг байсан хэмээжээ.
“Эрдэнэ нуусан гар” кинонд Никулин Зөвлөлтийн бусад агуу жүжигчид – Андрей Миронов, Анатолий Папанов нартай тоглосон. Үүнээс гадна Семен Семенович Горбунковын дүрийг Никулинд зориулж тусгайлан бичсэн бөгөөд жүжигчин өөрөө цээжээр зохиож зураг авалтын үеэр хошигнож чадсанд найруулагч талархаж байсан гэдэг.
Юрий Владимирович нь кинонд тоглосон дүрээрээ төдийгүй дуунуудаараа дурсагддаг байв. «Песню про зайцев», «Если б я был султан»,«Постой, паровоз…» зэрэг дуунуудыг нь Орос улс тэр чигээрээ мэддэг гэхэд хэлсдэхгүй билээ. Түүнчлэн, Юрий Никулин ямар иргэншилтэй байсан тухай маргаан намжаагүй байна. Юрий Владимировичийн гадаад төрх байдлаас болоод түүнийг еврей хүн гэдэг байв. Нэг ярилцлагадаа тэр бүр “Израиль руу явахаас татгалзсан” гэж хэлжээ.
Хувийн амьдрал
Юрий Владимирович ирээдүйн эхнэр Татьяна Покровскаятайгаа 1949 онд циркийн бэлтгэлийн үеэр танилцжээ. Никулин бүсгүйг тоглолтондоо урьсан бөгөөд энэ үеэр тэрээр бэртжээ. Татьяна түүний эрүүл мэндэд маш их санаа зовж, эмнэлэгт өдөр бүр эргэж очдог байв. Зургаан сарын дараа тэд гэрлэжээ. Бүсгүй нөхөртэйгөө хамт циркт ажиллаж эхэлсэн байна.
1956 онд тэдний хүү Максим төрсөн. Никулиний гэр бүл хамтдаа хэд хэдэн кинонд тоглож, хүү нь өсч томрон эцэг эхийнхээ ажлыг үргэлжлүүлж, циркт ажиллаж эхэлжээ. Юрий Никулины цорын ганц хүүгийн гэр бүл гурван хүүхэдтэй. Агуу жүжигчин, алиалагчийг амьд байхад бүх ач зээ нь төрсөн: Мариа (1981), Юрий (1986), Максим (1988).
Юрий Владимирович Татьяна Никулина нар насан эцэслэх хүртлээ аз жаргалтай хамтран амьдарч байсан. Гэсэн хэдий ч жүжигчин эхнэрээ хуурч байна гэсэн цуурхал тархаж байжээ.
Эцсийн мөч
1997 онд Юрий Владимирович зүрхний өвчнөөр өвдөж, мэс засал хийлгэв. Гэсэн хэдий ч мэс засал хийсний дараа жүжигчний биеийн байдал хүндэрч эхэлсэн бөгөөд тэр жилийн 8-р сарын 21-нд зүрхний мэс заслын дараах хүндрэл гэсэн оноштойгоор ЗХУ-ын агуу жүжигчин хорвоог орхисон юм.
Түүнийг оршуулах ёслол нийслэлийн Новодевичийн оршуулгын газарт болов. Юрий Владимирович Никулиныг цэргийн хүндэтгэлээр оршуулсан юм. Агуу жүжигчний дурсгалд зориулж хөшөө, дурсгалын самбар босгожээ. Тэдгээр нь Эрхүү, Курск, Сочи, Хабаровск, мэдээж түүний төрөлх Демидов хотод байдаг. Дашрамд дурдахад, жүжигчний дурсгалд зориулсан байшин музей байдаг.
Никулин энэ тухай “Миний төрсөн анхны байшин бол Демидов хотын Касплийн эрэг дээр байсан жижиг, нэг давхар модон байшин байв. Түүнийг газарт хэрхэн нуран унаж байсныг санаж байна” хэмээж байжээ.
Цветной бульварын циркийг агуу алиалагчийн нэрэмжит болгосон,Юрий Владимирович амьдралынхаа ихэнх хугацаанд энэхүү циркэд өнгөрүүлсэн юм.
Сонирхолтой баримтууд
- Юрий Никулин багаасаа л наргиа (онигоо) бичдэг байв. Тэр ихэнхдээ бүх түүхийг тэмдэглэдэггүй, харин зөвхөн гол зүйлсийг бичдэг. Гэхдээ уран бүтээлч хошигнол ярих дуртай төдийгүй бас насанд хүрэгчдийн сэдвээр бичдэг байжээ.
- Нэгэн удаа алдартай жүжигчин бараг шоронд орохоо дөхөж. Хээрийн буудлага хийхээр, машиндаа буутай явсан байна. Үүнийг нэг замын цагдаа анзаарч, машиныг саатуулжээ. Аз болоход үл ойлголцол арилсан байна.
- Никулин хувь тавиланд итгэдэггүй байв.
- Никулиний хамгийн алдартай циркийн жүжиг бол түүний Михаил Шуйдинтай хамт хийсэн “бревном” хэмээх уран бүтээл юм.
- Юрий Владимирович ЗСБНХУ-ын Ардын жүжигчин (1973), Социалист хөдөлмөрийн баатар (1990) эрхэм байв. Үүнд – “Эр зоригийн төлөө”, “Ленинградыг хамгаалсны төлөө”, “Германыг ялсны төлөө” медалиуд багтана.
Эх сурвалж: 24smi.org
